معادن پرلیت
پرلیت به عنوان یک سیلیکات طبیعی همواره مورد توجه بخش‌های صنعتی جهان است. دلایل عمده ارزش پرلیت در دنیا می‌توان به عوامل زیر اشاره کرد:
ویژگی معادن پرلیت
از نظر تجاری هر سنگ شیشه‌ای بدون در نظر گرفتن ژنز و ترکیبات شیمیایی آن اگر نهایتا تا 1100 درجه سانتیگراد منبسط تبدیل و به ماده دیگری با جرم مخصوص کم تغییر کند پرلیت نامیده می‌شود. پرلیت از جمله سنگهای آتشفشانی است با ترکیب ریولیت که در اثر انجماد سریع ماگمای اسیدی حاصل می‌شود. البته پرلیت به عنوان سنگ آتشفشانی آمورف معروف است. از عوامل مهم در انبساط سریع سنگ پرلیت، حرارت معین و وجود آب ترکیبی در آن است. منبع آب موجود در سنگ پرلیت آب ماگمایی و برخی موارد به آب بعد ماگمایی نسبت داده می‌شود.
عوامل مهم در شدت انبساط پرلیت به شرح زیر است:
- آب موجود در شیشه‌های آتشفشانی
- میزان شرایط رها شدن آب
- غلظت شیشه
- تغییر غلظت شیشه در دماهای متفاوت
معادن پرلیت در جهان
پرلیت در صنایع در کشورهای مختلف بسیار مورد استقبال قرار می‌گیرد. آمریکا و روسیه از گذشته تابحال در زمینه پرلیت به تحقیق و بررسی پرداخته و به دستاوردهای بالایی نیز دست یافتند. در کشورهای همجوار ایران ارمنستان، آذربایجان و ترکیه در صنعت پرلیت دستی بر آتش دارند.
معادن پرلیت در ایران
در ایران در منطقه آذربایجان به خصوص در مناطق خلخال و میانه رخنمون‌هایی از پرلیت در این نواحی دیده شده است. از سال 1375 درباره پرلیت تحقیق و بررسی زیادی به عمل آمده است. در این مناطق خوشبختانه ذخائر عظیمی از پرلیت در مناطق شمال شرقی میانه و نقاط اطراف آن کشف شده است.
در میان ذخایر عمده پرلیت، منطقه سفیدخانه در 46 کیلومتری میانه به دلیل کیفیت بالا و ذخیره مناسب اقدام به کشف و بررسی صورت گرفته است. ساختار کریستالی این نوع پرلیت از ذرات آتشفشانی خاکستری کمرنگ با سایز زیر 1 سانتی متر تشکیل شده که به راحتی خرد می‌شوند. پولک‌های آن از جنس میکا تا حداکثر 2 میلی متر در نمونه‌های پرلیت این منطقه دیده می‌شود.
خواص شیمیایی پرلیت در این منطقه از ریولیت تا آندزیت تغییر می‌کند. سیلیس آن بیش از 70 درصد است. به دلیل وجود ریولیت در این نوع پرلیت ضریب شکست ذرات 5/1 است.
پیدایش معادن پرلیت
درباره پیدایش معادن پرلیت نظریه‌های مختلفی وجود دارد. محققین پیدایش پرلیت را نتیجه آبگیری ثانویه شیشه آتشفشانی نظیر ابسیدین می‌دانند و خاستگاه اب موجود در پرلیت را آب‌های جوی می‌دانند. گروهی دیگر تشکیل سنگ پرلیت را از سرد شدن سریع ماگمای اسیدی در شرایط حضور آب تصور می‌کنند.
بنابراین طبق این نظر گدازه‌های اسیدی که شامل مقدار زیادی آب و گازهای فرار هستند چون کاهش ناگهانی فشار محیط مقدار زیادی خاکستر و پومیس تولید می‌کند، در اثر کاهش ناگهانی فشار حین بیرون ریختن ماگما بخار آب و گازهای فرار آزاد شده و نتوانسته به صورت محبوس در گدازه باقی بماند.
لازم است یادآوری شود توده‌های پرلیت بیشتر به صورت جریان‌ها، دایک، سیل، و گنبدی شکل در حاشیه خارجی توده‌های کم عمق سنگهای آتشفشانی دیده می‌شوند بنابراین این ذخایر به صورت پیوسته نیستند.
دریافت قیمت پوکه معدنی
کانسارهای شناخته شده معادن پرلیت در جهان و ایران
کانسارهای یونان، کانسار پلازا در مجارستان، ذخایر جزیره ساردنیا ایتالیا، برگاما، مانیسا، بیگا، و کاناکاله در ترکیه، معدن فیش اسپرینگ در ایالت کالیفرنیا، معدن لاولوک در نوادا، معادن نیومکزیکو، معدن راتیز کریک در ایالت ایداهو، معادن تاموهیل در لیک کانتی و معدن مانتین در بکر کانتی.
ذخایر پرلیت اطراف بیرجند، فردوس، طبس، تایباد، گناباد، نایین، کاشان و نواحی سیستان و بلوچستان. سن پرلیت ایران به دوره ترشیری و نهشته‌های رسوبی کواترنری بر می‌گردد.
ذخایر معادن مهم پرلیت در ایران
در حال حاضر معروفترین معادن فعال پرلیت در کشور معدن پرلیت در ایران پرلیت شیرین بلاغ، سفیدخانه، عرصه دوگاه و قزلر زنجان است. طبق آمار 1380 ذخیره قطعی پرلیت ایران 24/5 میلیون مترمکعب بوده است. تعداد معادن فعال 30 معدن بوده است. برخی از مهمترین ذخایر معدن پرلیت در ایران به شرح زیر است:
ذخیره پرلیت اشلق چای
این ذخیره در 6 کیلومتری غرب میانه و در مسیر جاده تبریز به میانه واقع شده است. مساحت برون زدگی 240000 متر مربع است. با توجه به توپوگرافی این کانسار می‌توان حداقل 20 متر پرلیت از سطح کل برونزد استخراج نمود. مقدار پرلیت قابل استخراج در اشلق چای نزدیک به 11 میلیون تن برآورد شده است. بخشی از این ذخیره به شدت دگرسان شده و عمق دگرسانی مشخص نیست بنابراین برآورد ذخیره مشخص نشده است.
ذخیره پرلیت عجمی
ذخیره پرلیت عجمی در 25 کیلومتری غرب میانه و در مسیر جاده میانه به تبریز و جنوب شرقی روستای عجمی واقع است. پرلیت این منطقه از نوع پرلیت خاکستری است. ذخیره این منطقه بنا به دلایل زمین شناسی تنها بر پایه سطح برون زدگی و همراه با تقریب و گمان خواهد بود. سطح کل برون زدگی در این بخش 300000 متر مربع است. ذخیره پرلیت خاکستری در کانسار پرلیت عجمی 3800000 تن خواهد بود.
ذخیره پرلیت آبک
ذخیره پرلیت آبک در 30 کیلومتری جنوب غربی میانه و 800 متری راه آهن تهران تبریز با جاده خاکی دسترسی میانه به هشترود واقع شده است. سطح برونزدگی آن 150000 متر مربع است. به طور تقریبی حداقل 40 متر از عمق این کانسار به صورت روباز قابل بهره برداری است. ذخیره این انباشته حدود 13 میلیون تن برآورد شده است.
ذخیره پرلیت شیرین بلاغ
پرلیت شیرین بلاغ در 12/5 کیلومتری شرق میانه در مسیر جاده تبریز است. از آبادی‌های نزدیک برنجک، آونلق و خطب را می‌توان نام برد. پرلیت سفید و خاکستری در این منطقه یافت شده است. پرلیت خاکستری 70 درصد از سطح کل برونزد را می‌توان نام برد و باقیمانده پرلیت سفید است.
ذخیره پرلیت سفید خانه
معدن پرلیت سفیدخانه در 46 کیلومتری شمال و شمال شرقی میانه است. نزدیکترین روستا به کانسار روستای سفیدخانه در یک کیلومتری غرب آن جای دارد. پرلیت در این منطقه خاکستری روشن و به اشکال نازک لایه، متوسط لایه و توده‌ای و گاهی سوزنی دیده می‌شود که بیشتر شکل توده‌ای آن برونزد دارد. نزدیک به 50 میلیون تن کانسنگ به صورت ذخیره قطعی در این معدن وجود دارد که با انجام عملیات اکتشافی این ذخیره بیشتر و با حفاری‌های لازم ذخیره فوق بیشتر می‌شود.
ذخیره پرلیت قلعه جوق
در دو نقطه شمال و شمال غرب روستای قلعه جوق سیاه منصور در 10 کیلومتری جنوب جاده زنجان – اندی از توابع استان زنجان رخنمون دارند. پرلیت در این منطقه بصورت دانه‌ای بوده و دانه‌های آن براحتی از هم جدا می‌شوند. رنگ آن از سبز _ خاکستری روشن تا خاکستری تیره متغیر است. این پرلیت در حرارت 750 درجه سانتیگراد به بیش از 20 برابر حجم خود انبساط می‌یابد. مقدار ذخیره پرلیت به حدود 100000 تن می‌رسد.
ذخیره پرلیت بیرجند
غرب بیرجند یک افق بسیار ضخیم پرلیت و توف شیشه‌ای می‌باشد. این افق در مرکز و شمال غرب نقشه فوق بیرون زدگی‌های زیادی را به خود اختصاص داده است. در مسیر جاده شوسه معدن سرب سه چنگی در محدوده دق دوشک تا کوه بلوچ چندین بیرون زدگی پرلیت و سایر مصالح سبک ساختمانی نظیر پومیس و پومیسیت پیشنهاد می‌شود.
درود عالی بود