موقعیت جغرافیایی و شرایط آتشفشان سبلان چگونه است؟ آتشفشان سبلان، در شرق شهر اردبیل به ارتفاع 4811 متر است. در حقیقت خط تقسیم حوضههای آبریز دریاچه ارومیه و رودخانه ارس به شمار میرود.
موقعیت جغرافیایی و شرایط آتشفشان سبلان
موقعیت جغرافیایی و شرایط آتشفشان سبلان را با معرفی این رشته کوه شروع میکنیم.
رشته کوه آتش فشانی خاموش سبلان از دره قره سو، در شمال شرقی اردبیل، آغاز میشود. این رشته کوه در راستای خاوری-باختری به درازای 60 کیلومتر و پهنای تقریبی 48 کیلومتر تا کوه قوشاداغ، در جنوب اهر، ادامه مییابد. مخروط آتش فشانی سبلان از نوع استراتوولکانوست که گدازههای آن گسترهای برابر با 1200 کیلومتر مربع را پوشاندهاند.
زمین شناسی و سنگ شناسی آتش فشان سبلان
زمین شناسی و سنگ شناسی آتش فشان سبلان شامل چه مواردی است. مخروط سبلان ساختمان مرکزی بزرگ است. این مخروط بر روی یک سیستم هورست با روند خاوری-باختری جای گرفته است.
دیدون و ژونس (1976) سن آتشفشان سبلان را پلیوکواترنر میدانند. تکاپوهای آتش فشانی پیش از سبلان را به میوسن نسبت میدهند.
در حالی که باباخانی، لسکویه و ریو (1369) بر این باورند که نخستین جریان گدازه سبلان بر روی توفها و کنگلومراهای الوار جای گرفته است. این گدازهها هم ارز نهشتههای کواترنر پیشین حوضه مشکین شهر هستند.
به عبارتی تکاپوهای آتش فشان یاد شده طی زمانهای کواترنر پیشین آغاز شده و تا واپسین دوره یخچالی (20 تا 70 هزار سال پیش) دنباله داشته است. دویدن و ژومن تکاپوی آتشفشان سبلان را به سه بخش کردهاند:
1-روانههای گدازه سبلان کهن
روانههای گدازهای که در این گامه پدید آمده است، بیشترین بخش کوه سبلان را در بر میگیرد. نامبردگان تکاپوهای این بخش را به نوبه خود به 5 گامه بخش کردهاند. ولی بابا خانی و لسکویه وریو آنها را در سه گامه خلاصه میکنند. این سه گامه عبارتند از:
الف- آندزیتهای زیرین که در دامنههای شمالی و خاوری رخنمون دارند.
ب- تراکی آندزیتهای میانی که بخش اصلی آتش فشان سبلان را می سازند. در همه کنارههای کوه سبلان گسترش دارند.
ج- جریان گدازه داسیتی که تکامل ردیف آتش فشان پیش از کالدرا با آن به پایان میرسد.
2- فرونشست
در این بخش مرکزی، ساختمان پیشین گسیخته شده است. فرجام این رخداد پیدایش فرورفتگی دایرهای به قطر 20 کیلومتر است. همزمان با فرونشست کالدرا، فورانهای انفجاری نیز روی داده است. همچنین از مواد آذر آواری تشکیل شدهاند. ساز و کار این تکاپو را این گونه توضیح میدهند: نخست بهمنهای سوزان و ویرانگر که قطعاتی از سریهای قدیمیتر را نیز با خود آوردهاند. و در درههای یخچالی روان شدند. سپس فوران مواد انفجاری همگام با ریختن روانههای ایگنمبریتی و پومسی کم ستبرا که در دره قطور سویه پخش شدهاند، رخ داده است. سرانجام انفجار سهمگین سبب پیدایش حجمهای سترگ از خاکستر شده است.
3-گنبدها و روانه های گدازه سبلان جوان
پس از فرو ریزش کالدرا، فوران مواد آتش فشانی رخ داده است. بلندترین بخشهای مرکزی آتش فشان را پدید میآورند. در این گامه، دو مخروط و سه روانه گدازه پدیدار شده است. در گامه یاد شده نیز گازهای گوگردی و تکاپوهای آتش فشانی سبلان، ترکیب ریولیتی تا داسیتی دارند. نکته مهم درباره تکاپوهای این آتش فشانی این است که همه سنگ های آن از نوع آلکالن سدیک هستند.
برای مطالعه بیشتر: موقعیت جغرافیایی و شرایط آتشفشانی سهند
گروه تحقیق و پژوهش سبکدانه کانیار
