موقعیت جغرافیایی و شرایط آتشفشان سهند را بطور خلاصه در این پست توضیح میدهیم. آتش فشان سهند، در 40 کیلومتری جنوب تبریز با بلندای بیشینه 3710 متر جای گرفته است. این آتشفشان را با آتشفشانهای کوچکتر شمال باختر دریاچه ارومیه و مرکز آتشفشان ارمنستان و آرارات، در نزدیکی مرکز ایران و ترکیه وابسته میدانند.
موقعیت جغرافیایی و شرایط آتشفشان سهند
موقعیت جغرافیایی و شرایط آتشفشان سهند در زمینه سن گدازهها میتوان چنین توضیح داد:
تعیین سن مطلق گدازههای گوناگون آن سن 12 تا 14 میلیون سال را نشان میدهد. (معین وزیری، امین سبحانی 1356)
معین وزیری براین باور است که تکاپوهای آتش فشانی سهند در چندین گامه رخ داده است. در میان این گامهها آرامش نسبی وجود داشته است. فراوانی خاکسترهای همواره با قطعات پومیسی، که تا فواصل دو پراکندهاند، نشانگر انفجارهای شدید آتشفشان سهند است.
بلندترین قله، مجموعهای متناوب از برش، پیروکلاستیکها و آهک سیلیسی است. این بخش در روند دو گامه پویا بوده است. گامه نخست، به صورت پراکندگی روانهها برشی است. گامه دوم بیرون آمدن گدازههای داسیتی است. سنگهای اصلی محدودهی سهند در برگیرنده آندزیت، داسیت، ریوداسیت و ریولیت همراه با مواد آذر آواری فراوان است.
ماگمای پدید آورنده این سنگها از سیلیس اشباع بوده و آلومینیوم فراوان به همراه داشته است. مطالعه این آتشفشان نشان میدهد که ولکانیسم در آب رخ داده است. آثار انواع ماهیها در مناطق اطراف توده سهند نشانگر این است که سهند را دریایی کم ژرفا فراگرفته بوده است.
با آغاز این تکاپوها آتشفشانی در میانههای میوسن و پیدایش شرایط نامطلوب، گروهی از پستانداران، به گونهای گروهی به هلاکت رسیدهاند. آثار این جانوران در حوضههای رسوبی اطراف دیده میشود.
زمین شناسی و سنگهای آتشفشانی سهند
زمین شناسی و سنگهای آتشفشانی سهند چگونه شکل گرفته است؟ توده آتش فشانی سهند؛ که در حقیقت یک استراتوولکان به شمار میآید، در برگیرنده پیروکلاستیک ایگنمبریت و گدازه است. این بخش توسط دودکشهای مختلف و پراکنده در یک منطقه گسترده، بیرون ریخته شده است.
در فاصله دورههای آتشفشانی سهند، رسوبهای سیلابی، رودخانهای و گاهی یخچالی پدید آمده است. این رسوبها در بیشتر موارد، تا شعاع چندین ده کیلومتر در پیرامون مراکز آتش فشانی گسترش یافتهاند.
در دوره کندوان در ته دره، برش آتش فشانی دیده میشود که بر روی آن افقهای ایگنمبریت ( پامیس ) است. بر روی ایگنمبریت کنگلومرا، و سپس گدازه آتش فشانی دیده میشود.
در این دره، در روی دهکده کندوان، چند روانه برش دیده میشود که ساخت آن هیالوپورفیریک است. قلوههای آن به وسیله گدازهای باسرشت همسان خویش، به هم چسبیدهاند.
در ته دره کنگلومرای قرمز گل و بر روی آن لاهار چراغیل دیده میشود. درمیان، دامنه شمالی و جنوبی این دره، از نظر چینه شناسی و سنگ شناسی همسانی وجود ندارد. زیرا در دامنه شمالی سه افق ایگنمبریت متناوب با طبقات کنگلومرا دیده میشود. ولی در زمینه دامنه جنوبی گدازههای داسیتی و آندزیتی به چشم میخورد.
بر حسب ظاهر، به نظر میرسد که یک گسل، در طول دره موجب این ناتقارنی شده باشد. اما لاهار چراغیل که در دو سوی دره در یک سطح جای گرفته این گمان را برطرف میسازد.
در ته دره چین بلاغ چای، زیربنای کوه سهند را نهشتههای کهن پدید میآورند.
این نهشتهها، کنگلومرای آتش فشانی، ماسه سنگ و آهکهای سیلیسی است. نهشتهها به وسیله سنگهای آذرین نفوذی از نوع آندزیت و داسیت قطع شدهاند. نهشتههای یاد شده به علت نداشتن فسیل از نظر سنی ناشناخته ماندهاند.
گروه تحقیق و پژوهش سبکدانه کانیار
