کشت هیدروپونیک (HYDROPONIC) چه نوع کشتی است؟ بنا به درخواست برخی از گلکاران و مشتریان عزیز در زمینه کشت هیدروپونیک و موارد مصرف پومیس پوزولانی سبکدانه کانیار، کمیته پژوهش سبکدانه کانیار به جمع آوری برخی از مطالب پرداخته و به طور خلاصه در اختیار کاربران گرامی قرار داده است. قبلا قول داده بودیم در صورت یافتن اطلاعات علمی و به روز، در مدت زمان کوتاه این مطالب در سایت ارائه خواهد شد. برای اطلاعات بیشتر می توانید مقالات پوکه معدنی و کاربرد پوکه معدنی را نیز مطالعه بفرمایید.
کشت هیدروپونیک چیست
در این مقاله کمی مفصل‌تر پیرامون این مبحث صحبت می‌کنیم. لازم به ذکر است، بسیاری از مشتریان از پومیس پوزولانی سبکدانه کانیار در کشت هیدروپونیک استفاده نموده‌اند و طبق اظهارات این افراد در این نوع کشت پاسخ گرفته‌اند.
روش کشت هیدروپونیک یا آبکشت شیوه کشت بدون خاک می‌باشد. در این نوع کشت متخصصان نیازهای غذایی گیاه را اندازه‌گیری کرده. به جای خاک مواد دیگری جایگزین می‌کنند.
با استفاده از آبی که به گیاه داده می‌شود، عناصر ماکرو و میکرو به بستر گیاه اضافه می‌کنند. با نگه داشتن گیاه توسط مواد نگهدارنده بی‌اثر مانند پرلیت یا پوکه معدنی عملا نیاز به خاک منتفی می‌شود.
در این نوع کشت نیازی به شخم و آبیاری نیست. مصرف آب به صورت چشمگیری کاهش می‌یابد. همچنین در این روش ضد عفونی کردن محیط رشد بسیار ساده و کم هزینه است. چون محلول غذایی به صورت مایع است به راحتی میتوان آن را کنترل کرد.
همچنین در جایی که خاک مناسب ندارد و یا دچار بعضی بیماری‌ها است قابل کشت می‌باشد. کنترل شرایط محیطی از جمله نور، دما، رطوبت، و ترکیب هوا بسیار ساده‌تر است.
در برخی از تحقیقات نشان داده شده است که پشم سنگ نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. ولی عقیده بر این است که پومیس پوزولانی منبسط بهتر است.
بخصوص در مواقعی که هدف رشد و گسترش ریشه باشد و این به خاطر توانایی پامیس در حفظ و نگهداری آب و مواد غذایی در حد ثابت است.
بر اساس مطالعاتی که برای کشت هیدروپونیک گوجه فرنگی انجام شده نتیجه این چنین بود که میزان محصول در محیط کشت پومیسی حدود 7 درصد بیشتر از حالتی است که کشت در پشم سنگ صورت می گیرد.
— قاسمی و همکاران. 1395
نکته دیگر این است که پوکه معدنی استفاده شده در هیدروپونیک مجددا قابل استفاده می‌باشد ولی ممکن است جهت استفاده مجدد، استریلیزاسیون پومیس ضروری باشد.
کشت هیدروپونیک در ایران و جهان
نیازهای شیمیایی ریشه یا کل گیاه را میتوان با محاسبه دقیق مقدار عناصر محلول غذایی در منطقه ریشه برآورد کرد و تعادل شیمیایی محلول را نیز حفظ نمود.
گزارشات اخیر نشان می‌دهد که در حال حاضر بیش از یک میلیون خانواده در امریکا دارای دستگاههای کشت بدون خاک بوده که از آن جهت تولید مصرف خانگی استفاده می‌شود.
از جمله کشورهای پیشرو در زمینه کشت هیدروپونیک، فرانسه، کانادا، افریقای جنوبی، هلند، ژاپن، استرالیا، و آلمان می‌باشند.
در ایران کشت هیدروپونیک محصولات سبزی، صیفی و برخی میوه ها مانند توت فرنگی رونق قابل توجهی نیافته است، اما در برخی از نقاط ایران مانند شهرهای هشتگرد کرج، کرمانشاه، تهران و جزیره کیش تولید محصولات باغی به روش کشت هیدروپونیک و به صورت تجاری گسترش یافته است.
چرا به دنبال کشت هیدروپونیک هستیم؟
اخیرا در گلخانه‌های صنعتی و مدرن به کار بردن روش کشت هیدروپونیک(HYDROPONIC) بسیار رایج شده است.
سیستم کشت هیدروپونیک عمودی، در حقیقت یک روش بسترساز برای کشت هیدروپونیک است که با افزایش تراکم کشت گیاه، سبب افزایش بهره وری از یک مساحت ثابت تحت کشت می‌شود.
با استفاده از این روش کشت و با توجه به هزینه اولیه آن که معادل سایر روش‌های بسترسازی معمول است، میتوان راندمان تولید محصول در گلخانه یا زمین مورد نظر را تا 30 درصد افزایش داد.
با توجه به ثابت ماندن هزینه‌های مربوط به گرمایش و سرمایش و همچنین هزینه‌های بسترسازی، میزان تولید خالص نیز افزایش می‌یابد.
این روش قبلاً در کشورهای دیگر با موفقیت اجرا شده است و برای کشت انواع میوه و سبزی و حتی گل‌های کوچک بسیار مناسب است و با اعمال تغییرات اندکی در نحوه پیاده سازی سیستم می‌تواند تقریبا در هر گلخانه‌ای مورد استفاده قرار گیرد.
از این روش را به دلیل کاهش چشمگیر مصرف آب، میتوان در مناطق کم آب کشور نیز استفاده کرد. همچنین این روش کشت، قابلیت انطباق با روش کشت آکواپونیک و سیستم‌های هیدروپونیک را نیز داراست.
کیفیت بالای محصول تولید شده به جهت قرار گرفتن در ارتفاع و چرخش 360 درجه‌ای و سهولت کار در تمام مراحل کشت از دیگر مزایای این روش است.
در واقع هیدروپونیک (آبکشت) علم و فن کاشت گیاهان بدون خاک است. ریشه ها در هوا که باید بسیار مرطوب نگه داشته شوند یا در آب که باید خوب تهویه شود یا در برخی مواد جامد غیر از خاک که رطوبت را در خود نگه می‌دارد رشد می‌کند.
آب موجود در اطراف ریشه ها که غذا و اکسیژن مورد نیاز گیاه را تامین می‌کند حاوی ترکیبات متعادلی از مواد غذایی است.
انواع کشت هیدروپونیک
کشت هیدروپونیک به صورت‌های گوناگونی اعمال می‌شود. ساده‌ترین و قدیمی‌ترین روش کشت هیدروپونیک بدین شکل است: گیاهان را در بسترهایی از جنس کاه کشت کرده و مواد غذایی را در اختیار گیاهان کشت شده در این بسترها، قرار می‌دهند.
روش‌های جدید‌تری نیز بکار برده می‌شود. مانند روش NFT که در آن مواد غذایی بصورت یک لایه نازک در اختیار گیاه قرار می‌گیرد.
دو سیستم تغذیه گیاهان در هیدروپونیک وجود دارد:
- سیستم باز: که در آن عناصر شیمیایی‌ای (ماکرو و میکرو) را که گیاه به آنها نیاز دارد، فقط یک بار در دسترس گیاه قرار می‌گیرد. بعد از استفاده، از پایین بسترهای کشت به وسیله سوراخ‌های تعبیه شده از قبل در زیر بسترها، خارج می‌شود.
- سیستم بسته: که در آن مواد غذایی محلول در آب بیشتر از یک بار استفاده می‌شوند. برای اینکه محلول غذایی در سیستم بسته، با افت کیفیت روبرو نشود، باید دایما به وسیله دستگاههای کنترل کیفیت، اندازه گیری شود. آن قسمت از عناصر شیمیایی محلول در آب جاری در محدوده ریشه گیاهان، که جذب ریشه شده‌اند و محلول دیگر آنها را با خود ندارد، به محلول، اضافه شوند.
روش های عمده کشت هیدروپونیک
سه روش اصلی و مناسب برای کشت هیدروپونیک عبارتند از:
- کشت در مواد دانه بندی شده (پوکه معدنی): مواد دانه بندی شده شامل ذراتی کوچک با خاصیت شیمیایی خنثی است.
- کشت در پشم شیشه: پشم شیشه الیاف اسفنج مانندی است که منشاء مواد آن سنگ های آتشفشانی است.
- کشت در آب: در این روش ریشه ها در ترکیب آب با هوا و در داخل آب رشد می‌کنند.
معایب روش کشت هیدروپونیک یا آبکشت
- نیاز به سرمایه گذاری بالا می‌باشد، زیرا تمام سیستم به صورت اتوماتیک می‌باشد.
- نیاز به افراد متخصص را نیز نباید فراموش کرد.
- آلودگی آبهای زیر زمینی هم در اثر مخلوط شدن با محلول غذایی مشکلی دیگر است.
این معایب با توجه به سیر تکاملی و ایجاد تکنولوژی برطرف گردیده است. در ضمن آلودگی آبهای زیرزمینی در سیستم بسته وجود ندارد. ناگفته نماند حل این مشکل، توسط یکی از اعضای مرکز پژوهش‌های بدون خاک ایران در زمینه تولید علوفه هیدروپونیک ابداع شده است.
مزایای کشت هیدروپونیک
امکان پرورش گیاهان به روش هیدروپونیک(HYDROPONIC)، در تمام نقاط وجود دارد. محصولات هیدروپونیک را میتوان در مناطقی که دارای خاک های نامناسب و یا خاکهای آلوده به بیماری هستند، نیز پرورش داد.
مقرون به صرفه بودن
تراکم در واحد سطح کشت هیدروپونیک بالا است. در کشت هیدروپونیک میتوان برخی از محصولات را در مکانی کوچک در مدت کوتاهی، پرورش داد. همچنین در کشت هیدروپونیک این امکان وجود دارد که بتوان محصولات را در چند سطح یا طبقه بر روی یکدیگر، کشت کرد. با توجه به این که هزینه های حمل محصولات به بازار هزینه بالایی را شامل می شود، می توان با احداث گلخانه در مرکز شهر، مقدار بعد مسافت و هزینه حمل را کاهش داد. مزارع هیدروپونیک خود صرف نظر از ارزشمندی زمین، دارای ارزش افزوده است.
فعالیت کم
میزان کار سنگین کاهش می یابد. کارها و تلاش هایی مانند شخم زدن خاک، انجام کشت، ضدعفونی کردن بذر و آبیاری و دیگر فعالیتهای مرسوم و رایج، در کشت هیدروپونیک بعضاً وجود ندارد.
حفظ و نگهداری بهتر آب، امکان پذیر می‌شود. در یک طرح مناسب هیدروپونیک، آب مورد استفاده در مقایسه با کشت محصولات باغی در خاک به مراتب کاهش می‌یابد.
حداقل آفات
مشکلات ناشی از وجود آفات و بیماری ها کاهش می یابد. در کشت هیدروپونیک، نیاز به ضد عفونی کاهش می یابد. در سیستم های کشت در محلول غذایی می توان بیماری های خاکزی گیاه را به آسانی ریشه کن کرد. همچنین در سیستم های کشت هایدروپونیک احتمال مبارزه با بیماریهای خاکزی انسانی، کاهش می یابد. این امکان وجود دارد که بیماری ها از فضولات حیوانات یا میکروارگانیسم های خاک به گیاهان سرایت کرده و منجر به بیمار شدن آنها شود که البته وقوع این مسئله در کشورهای توسعه یافته نادر است.
مشکل علف‌های هرز، ریشه کن می شود. به علت خالص بودن بستر های کشت و امکان ضدعفونی کردن آسان آن، بذر علف های هرز در آن وجود ندارند.
افزایش تولید
میزان تولید محصول افزایش می‌یابد. تولید در کشت هیدروپونیک بالا بوده و این مسئله از نظر اقتصادی حتی استفاده از زمین های گران قیمت را توجیه پذیر می‌سازد.
حفظ مواد غذایی
حفظ و نگهداری مواد غذایی آسان می شود. با ایجاد سیستم های بازیافتی یا چرخشی همواره میتوان محلول های غذایی هیدروپونیک مورد استفاده مجدد قرار گیرد و امکان آلودگی زمین و آب رودخانه ها را به حداقل رساند.
کنترل شیمیایی
کنترل شیمیایی منطقه رشد ریشه آسان است. مسمومیت های ناشی از وجود نمک های معدنی محلول غذایی را میتوان با شستشو از محیط ریشه، خارج کرد. همچنین مقادیر pH و EC (قابلیت هدایت الکتریکی) را میتوان، تنظیم نمود. علاوه بر این در سیستم هیدروپونیک، می توان از بروز مشکلات ناشی از تجمع نمک های معدنی در منطقه رشد ریشه که در کشتهای خاکی اتفاق می‌افتد جلوگیری نمود، به خصوص اگر از محلول غذایی با کیفیت خوب استفاده شود.
برخی دیگر از مزایای کشت هیدروپونیک
- استقرار گیاهان جدید آسان تر است. لطمات ناشی از جابجایی گیاهان در سیستم هیدروپونیک، کاهش می‌یابد.
- آیش در برنامه تناوب کشت محصولات، وجود ندارد. از تمامی سطح کشت موجود در همه زمان ها میتوان استفاده کرد.
- به کنترل شرایط محیطی کمک می‌شود. چون در گلخانه هیدروپونیک عواملی چون نور، حرارت، رطوبت و ترکیب گازهای جو گلخانه و حتی محلول دهی طی یک برنامه زمان بندی شده است سریعاً میتوان شرایط محیطی را کنترل کرد.
حالا که درباره روش کشت هیدروپونیک مطالبی را مطرح کردیم بهتر است تاکید کنیم پوکه معدنی پوزولانی سبکدانه کانیار یکی از انواع پومیس است که در کشت هیدروپونیک کاربرد فراوانی دارد. در ادامه به بحث بسترهای کشت هیدروپونیک توجه کنید:
برای خرید پوکه معدنی سبکدانه کانیار با شماره‌های زیر در تماس باشید:
09144974210
بستر کشت هیدروپونیک
معمولا از مواد کدر، برای جلوگیری از ورود نور خورشید استفاده می‌شود. همین طور از رشد خزه در محیط ریشه که از تمام جهات محصورند جلوگیری می‌شود. البته فقط در قسمت قرار گیری گیاه باز هستند استفاده می‌شود.
میتوان از لوله‌های گشاد پلیکا، کیسه‌های نایلونی سیاه رنگ و مانند اینها برای ساخت بستر کشت استفاده کرد. در ادامه به برخی از انواع بستر کشت هیدروپونیک اشاره می‌کنیم:
- بستر کشت در محیطهای سیمانی
- کاشت در جعبه‌های پلاستیکی
- بستر کشت هیدروپونیک با الیاف چوب
- کاشت در بسترهای از جنس فایبرگلاس
- بستر کشت فلزی
- بستر کشت در پرلیت
- بستر کشت با خرده‌های آجر
- بستر کشت با سنگ‌های رودخانه
- بستر کشت با سبوس برنج
کشت علوفه هیدروپونیک
یکی از روش‌های متداول کشت علوفه می‌باشد. با توجه به خشکسالی‌های متوالی در کشور ایران استفاده از این روش اجتناب ناپذیر است. از مزایای شاخص آن میتوان:
- کاهش سطح زیر کشت
- کاهش هزینه کاشت داشت برداشت
- کاهش مصرف آب
- کاهش مصرف کود
- کاهش هزینه خوراک دام
- کاهش واردات دانه
- افزایش محصولات دام
- تولید علوفه با کیفیت در کوتاهترین زمان
- تولید علوفۀ تازه ی ارگانیک و سرشار از پروتئین، ویتامین و اکسیژن
- اثرات مثبت بر روی دستگاه تناسلی و گوارشی
- افزایش درصد باروری، بره زایی و چند قلو زایی
- عدم نگرانی از تامین غذای دام در کلیه فصول و شرایط
- عدم وابستگی به شرایط محیطی و جوی
- امکان افزایش دام به هر میزان و هر نوع
- جایگزینی کامل برای چرا در مراتع
- مصارف انرژی بطور چشمگیری کمتر می‌شود
- جلوگیری از هدر رفتن بذر
- استفاده درست و بهینه از زمین
- تخریب نشدن مراتع
- سرمایه گذاری ایمن
- صرفه جویی در زمان
- کیفیت و کمیت علوفه افزایش می‌یابد
- استفادۀ بهینه از نیروی انسانی
- تولید علوفه تازه و سالم برای انواع دام
برای مطالعه بیشتر: پوکه معدنی در کشاورزی
چقدر کامل توضیح دادید. ما هم میتونیم کشت هیدروپونیک در حیاط منزل راه اندازی کنیم؟
بله چرا که نه. اصول کشت و رعایت کنید حتما میتونید.